Instrumenten

Wij hebben er in deze rubriek voor gekozen enkel diegene voor te stellen die aan de volgende kenmerken beantwoorden:

1. internationaal karakter
2. combineerbaar met verschillende instrumenten
3. bewezen meerwaarde
4. gemakkelijk toegankelijk
5. kunnen worden gebruikt door elke organisatie los van haar omvang, haar geografische ligging, haar rechtspositie of haar doel.

Gedragscodes

Een gedragscode is een "officiële verklaring van de waarden en handelspraktijken die een bedrijf (en soms de leveranciers van het bedrijf) erop nahoudt. Gedragscodes omvatten minimumnormen die het bedrijf belooft na te leven en aan contractanten, onderaannemers, leveranciers en licentiehouders oplegt. Het gaat soms om zeer uitgebreide documenten die duidelijke normen opleggen en die normen met behulp van een ingewikkeld mechanisme afdwingen" (Europese Commissie, Groenboek, 2001, p. 28). Deze definitie kan vandaag naar alle organisaties worden uitgebreid. Er kan een zeer ruime verscheidenheid aan gedragscodes bestaan, zowel naar de vorm als naar de inhoud en om die reden is het belangrijk dat deze codes ten minste gebaseerd zijn op bepaalde internationale of nationale referentiesystemen. De volgende referentiesystemen vormen een goed uitgangspunt.

Code Buysse

De code Buysse is sinds 2005 van toepassing en richt aanbevelingen tot niet-beursgenoteerde ondernemingen. Hij bevat met name aanbevelingen omtrent:

• de rol, de werking en de samenstelling van de raad van bestuur
• de rol, de benoeming, de beoordeling en de bezoldiging van het senior management
• de externe controle, de betrokkenheid en rol van de aandeelhouders

De code bevat eveneens aanbevelingen die eigen zijn aan familiebedrijven en basisaanbevelingen voor een goed bedrijfsbeheer. De code kreeg in september 2009 een tweede versie. De code kreeg in september 2009 een tweede versie.

Editie 2017 en meer informatie.

Code Lippens

De Belgische code voor deugdelijk bedrijfsbestuur 2009 ("Code 2009") is bedoeld voor beursgenoteerde bedrijven. De code 2009 kan door haar flexibiliteit echter ook als referentiekader dienen voor alle andere bedrijven. Het is een zelfregulerend initiatief van de ondernemingen om zelf de regels van deugdelijk bestuur op te stellen. Deze code bevat principes, bepalingen en richtsnoeren rond 9 principes die de pijlers vormen van een deugdelijk bedrijfsbestuur.

Voor meer informatie.

The Global Compact - Wereldpact van de Verenigde Naties

Het betreft een "in 2000 gelanceerd initiatief van de Verenigde Naties met als doel de ondernemingen in de hele wereld ertoe aan te zetten een maatschappelijk verantwoorde houding aan te nemen door zich ertoe te verbinden 10 universeel erkende principes te integreren en te bevorderen met betrekking tot mensenrechten, het arbeidsrecht, duurzame ontwikkeling en corruptiebestrijding. Hoewel het zich in hoofdzaak richt tot het bedrijfsleven, moedigt het Wereldpact ook de participatie aan van het maatschappelijk middenveld, beroepsorganisaties, overheden, instellingen van de Verenigde Naties, universiteiten en alle andere organisaties."

Voor meer informatie: UN Global Compact - Global Compact Belgium

OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen

Opdat de multinationale ondernemingen - binnen het kader van duurzame ontwikkeling - hun activiteit in overeenstemming met het regeringsbeleid en met de samenleving in haar geheel zouden uitoefenen en buitenlandse investeringen zouden bevorderen, heeft de OESO (EN) de "Richtlijnen voor multinationale ondernemingen" (EN) opgesteld. Dit initiatief kwam voort uit de "Verklaring inzake internationale investeringen en multinationale ondernemingen" die een geheel van aanbevelingen vormt van de overheden aan de ondernemingen. Op 25 mei 2011 werd een update van de OESO-richtlijnen goedgekeurd. Deze bijgewerkte versie bevat voortaan een hoofdstuk over de mensenrechten, breidt de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de multinationals uit naar hun toeleveringsketen en houdt rekening met kwetsbare werknemers.

Managementnormen en -systemen

De managementnormen toepassen is een belangrijk instrument op het vlak van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties. Het betreft meer bepaald een geheel van gedetailleerde procedures, praktijken en voorzieningen die de organisaties moeten invoeren om de verschillende aspecten van hun activiteit doeltreffend, efficiënt en verantwoord te beheren. Er bestaan managementnormen over verschillende thema's (kwaliteit, milieu, sociale bescherming, geïntegreerde aanpak,...) waarmee een groot aantal organisaties reeds vertrouwd is. Ze werden uitgewerkt door officieel erkende internationale instellingen en er bestond een zeer ruime consensus over. De verschillende achtereenvolgende managementnormen worden doorgaans gebruikt om de maatschappelijke verantwoordelijkheid bij de actoren van de samenleving concrete vorm te geven. Bij de toepassing van die managementsystemen is het ontwikkelen en opvolgen van indicatoren een belangrijk element. Dankzij deze indicatoren kunnen de economische, sociale, ecologische en structurele prestaties van een organisatie worden gemeten en aldus opgevolgd en geëvalueerd. Deze indicatoren vormen het fundamentele element van de maatschappelijke rapportering, omdat die een kwantificeerbaar beeld van de organisatie geeft aan de stakeholders.

ISO 26000 - Richtlijnen over maatschappelijk verantwoord ondernemen

Na 5 jaar onderhandelen en met de inzet van meer dan 500 experts uit 99 landen of uit grote organisaties zoals de IAO en de OESO, werd op 1 november 2010 de tekst gepubliceerd van de eerste internationale norm voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, met name ISO 26000 (EN). Deze norm, die niet tot een certificaat leidt, behandelt de verschillende belangrijke uitdagingen van maatschappelijk verantwoord ondernemen en stelt mogelijke acties voor aan iedere organisatie die een dergelijke aanpak wil invoeren.

Concreet heeft deze norm tot doel alle organisaties te helpen om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen door hen richtlijnen aan te reiken om:

• maatschappelijk verantwoord ondernemen operationeel te maken,
• de stakeholders te identificeren en met hen verbintenissen aan te gaan en
• de geloofwaardigheid en kwaliteit van de rapporten en verklaringen over MV te verbeteren.

ISO 26000 draagt eveneens bij tot het bevorderen van een gemeenschappelijke terminologie inzake MV en wil coherent zijn met de bestaande documenten, verdragen en overeenkomsten en met de andere ISO-normen.

Voor meer informatie over ISO 26000 (EN) en de Nationaal Bureau voor Normalisatie om de norm te kopen.

EMAS (Eco-Management and Audit Scheme)

Dit milieumanagement- en auditsysteem is een Europees systeem waarmee instellingen zich, op vrijwillige basis, ertoe kunnen verbinden om hun resultaten op het vlak van hun milieu-impact te beoordelen en te verbeteren.

SA 8000 - Sociaal beheer- en auditsysteem

De norm SA 8000 is een initiatief van Social Accountability International (SAI). Het wil een gemeenschappelijk kader vastleggen voor de garantie op waardige werkomstandigheden door zich te baseren op:

• de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de VN,
• het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind en
• verschillende verdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO).

Deze norm is opgevat als een sociaal beheersysteem voor bedrijven en steeds meer bedrijven die aan de overheid leveren tonen er interesse voor. De norm SA 8000 voorziet in een geloofwaardig en betrouwbaar verificatieproces en zal bijgevolg kunnen worden gebruikt om de gelijkvormigheid en de sociale kwaliteit van een werkplek te beoordelen.

De standaard AccountAbility AA 1000

De standaard AccountAbility AA1000 behoort eveneens tot de systemen voor een geïntegreerde aanpak die door het Institute for Social and Ethical Accountability (ISEA) zijn ingesteld om als gids te dienen voor organisaties die zich meer verantwoord willen gedragen. AA1000 omvat een reeks modules die diverse aspecten van dit geïntegreerde beheer uitwerken en die als volgt zijn ingedeeld:

• De AA1000 APS norm (AccountAbility Principles Standard) stelt een kader ter beschikking van de organisaties om hun uitdagingen inzake duurzame ontwikkeling te identificeren, te rangschikken en er verslag over uit te brengen;
• De AA1000 AS norm (Assurance Standard) heeft tot doel het opnemen van verantwoordelijkheid, de sociaal-ethische evaluatie en rapportering te garanderen in overeenstemming van de principes van Accountability AA1000;
• De AA1000 SES norm (Stakeholder Engagement Standard) stippelt zeer nauwkeurig een methodologie uit om de betrokken partijen op een doeltreffende, kwalitatieve en geloofwaardige manier te raadplegen.

ISO 20121 - Duurzaam beheersysteem van evenementen

Conferenties, concerten, sportwedstrijden, tentoonstellingen en festivals kunnen heel wat gunstige gevolgen met zich meebrengen. Maar ze kunnen ook negatieve gevolgen veroorzaken op sociaal, ecologisch en economisch gebied, bijvoorbeeld in termen van afvalmateriaal, energieverbruik of verplichtingen voor de lokale gemeenten, ... ISO 20121 biedt een kader waarmee de mogelijke negatieve gevolgen van evenementen op sociaal, economisch en ecologisch vlak kunnen worden geïdentificeerd, verwijderd of beperkt en waarmee de meer positieve effecten kunnen worden benut dankzij een betere planning en betere processen. Het betreft dus een verantwoordelijk managementsysteem dat bij evenement wordt gehanteerd, met als doel de organisatoren op weg te helpen naar het systematisch rekening houden met duurzaamheid in hun evenementen.

CAF - Gemeenschappelijk zelfevaluatiekader voor overheidsdiensten

Het CAF (Common Assessment Framework) is een instrument voor "management van kwaliteit" dat geïnspireerd is op het EFQM Excellence Model. Omdat het "management van kwaliteit" in de overheidssector een aantal specifieke kenmerken vertoont, werd het CAF ontworpen door en voor de overheidsadministraties van de Europese landen, ongeacht of het gaat om overheidsorganisaties van nationaal, federaal, regionaal of lokaal niveau. Het CAF heeft tot doel het prestatiebeheer te evalueren en de organisatorische factoren aan te duiden die voor verbetering vatbaar zijn. Het CAF behoort tot het publiek domein en kan bijgevolg gratis worden gebruikt door de overheidsorganisaties. Daarnaast heeft een groot aantal landen op nationaal niveau hulptools voor het CAF ingevoerd: opleidingen, e-tools, brochures, seminaries, databanken, ... Voor België, raadpleeg www.publicquality.be.

Meer informatie over het CAF (2013 - FR) en Het Europese CAF-ondersteuningscentrum.

ISO 14001 - Milieumanagementsysteem

ISO 14001 specificeert de vereisten met betrekking tot een milieumanagementsysteem waarmee een instelling een beleid en doelstellingen kan uitwerken en uitvoeren. De norm richt zich op de milieuaspecten die de instelling heeft aangeduid als zijnde diegene waarvoor ze de middelen heeft om ze te beheersen en diegene waarvoor ze de middelen heeft om er een invloed op uit te oefenen. De norm stelt zelf geen specifieke criteria inzake milieuprestaties in. ISO 14001 kan worden toegepast bij elke instelling die een milieumanagementsysteem wil opstellen, invoeren, bijhouden en verbeteren en die zich ervan wil vergewissen dat ze in overeenstemming is met haar opgestelde milieubeleid.

• Raadpleeg de inleiding op de ISO 14001 (2015 - FR) en de belangrijkste voordelen (FR).
• Meer informatie over die ISO 14000-familie.

Rapportering

De duurzaamheidsrapportering bestaat erin de prestaties van een organisatie op het vlak van duurzame ontwikkeling te meten, de resultaten daarvan mee te delen en er vervolgens verslag van uit te brengen aan de interne en externe stakeholders. "Duurzaamheidsrapportering" is een algemene term die als synoniem wordt beschouwd van andere termen die worden gebruikt om de balans op te maken van de economische, ecologische en sociale effecten (drievoudige balans, sociale balans van bedrijven,...). Een duurzame-ontwikkelingsrapport heeft tot doel een evenwichtige en pertinente voorstelling te geven van de – positieve of negatieve – prestaties van de organisatie die het rapport opstelt. Het GRI heeft deze taak op zich genomen door in 2000 de eerste versie te publiceren van de Richtlijnen voor duurzaamheidsrapportering.

Global Reporting Initiative (GRI)

Het GRI-kader is een erkend kader dat gebruikt wordt om verslag uit te brengen over de economische, ecologische en sociale prestaties van organisaties. Het is ontworpen voor organisaties van elke omvang, op elke plaats en voor elke sector. Het houdt rekening met de praktische overwegingen waarmee de organisaties in hun diversiteit worden geconfronteerd. Dit kader bevat een algemeen gedeelte en specifieke gedeelten van de verschillende sectoren. Beide delen worden door een breed panel van stakeholders van over de hele wereld goedgekeurd als algemeen toepasbaar op de duurzaamheidsrapportering.

De richtlijnen voor de duurzaamheidsrapportering omvatten de principes die de inhoud van het rapport bepalen en de kwaliteit van de verspreide informatie garanderen. Ze bevatten eveneens de vereiste informatie-elementen zoals prestatie-indicatoren, alsook advies over de specifieke technische aspecten van de rapportering.

Download de normen hier.

Keurmerken

Ecolabels

Meer infos over:

•  Ecolabels
•  Europese ecolabel
•  Gids voor duurzame aankopen

Eerlijke handel

Meer infos over:

•  Fairtrade labelling Organization (EN)
•  Fairtrade Belgium

Label Gelijkheid Diversiteit

Ontdek de brochure van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg over de diversiteit van labelsgelijkheid.

Belgisch Social Label

Het Belgisch Social Label is een middel om een sociaal "verantwoorde productie" te bevorderen.

De creatie van een «sociaal label» maakt België opnieuw tot een voorloper op internationaal gebied. Het label is een keurmerk voor producten die vervaardigd werden met respect voor de rechten van de werknemers. Zo wordt het een nieuw instrument in de strijd tegen mensonwaardige arbeidsvoorwaarden overal in de wereld. Het is tevens het eerste overheidslabel dat een menswaardige productie garandeert over heel de lijn!