Een nieuw Nationaal Actieplan “Ondernemingen en mensenrechten” (2024-2029) voor België
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd meer dan 75 jaar geleden aangenomen. Hoewel ze de basis vormde voor een reeks beslissingen en acties die op dit gebied tot aanzienlijke vooruitgang hebben geleid, herinnert de actualiteit ons er elke dag opnieuw aan dat mensenrechten helaas nog steeds overal ter wereld met voeten worden getreden. Een grotere impact van ondernemingen op mensenrechten is een fundamentele pijler om tot een eerlijkere wereld te komen waarin iedereen wordt gerespecteerd. Daarom heeft België besloten om zich te blijven inzetten voor mensenrechten door een nieuw Nationaal Actieplan (NAP) "Ondernemingen en mensenrechten" op touw te zetten.
Richtsnoeren als stappenplan
Vanwege hun vaak wereldwijde toeleveringsketens en strategische keuzes hebben ondernemingen een grote impact op de mensenrechten. Doordat de markten tegenwoordig zo complex zijn, is het niet altijd vanzelfsprekend hoe respect voor mensenrechten daadwerkelijk gegarandeerd kan worden. Het is vaak ook onduidelijk wie erover moet waken dat mensenrechten niet geschonden worden: de autoriteiten of de ondernemingen zelf.
In 2011 keurde de VN-Mensenrechtenraad de Richtsnoeren inzake ondernemingen en mensenrechten (Guiding Principles on Business and Human Rights, UNGP's) goed. Daarin worden de rol en de verantwoordelijkheden van de staten en de ondernemingen met betrekking tot mensenrechten verduidelijkt en vertaald in 31 richtsnoeren.
|
Deze steunen op drie fundamentele pijlers, namelijk Protect, Respect and Remedy:
|
 |
Dit in negen talen vertaalde document is niet wettelijk bindend, maar biedt wel een gemeenschappelijk universeel kader voor alle staten en ondernemingen wereldwijd. Op die manier is het mogelijk om concreet vorm te geven aan de normen bedoeld om de verantwoordelijkheid voor mensenrechten bij de ondernemingen te leggen. Het is dus een stappenplan voor landen die op nationaal niveau actieplannen willen ontwikkelen en implementeren om ondernemingen, maar ook organisaties en overheden aan te moedigen om mensenrechten te respecteren.
Een werk van lange adem
Om het VN-kader "beschermen, respecteren en verhelpen" in de praktijk te brengen en ondernemingen te ondersteunen bij het respecteren van mensenrechten, publiceerde België in 2017 zijn eerste NAP "Ondernemingen en mensenrechten".
In maart 2021 beslisten de federale en gewestregeringen om, voortbouwend op dit engagement, een tweede NAP uit te werken om het respect voor de mensenrechten te bevorderen. De resultaten van een eerste National Baseline Assessment (NBA) on Business and Human Rights hebben geleid tot deze beslissing. De evaluatie, die in 2019 van start ging en in 2021 werd afgerond, beoordeelde hoe veel vooruitgang de Belgische overheid en ondernemingen sinds de goedkeuring van het eerste plan hebben geboekt. Daarnaast werd in kaart gebracht welke acties nog nodig zijn om de UNGP's verder in de praktijk om te zetten.
De taak werd toevertrouwd aan de werkgroep "Maatschappelijke Verantwoordelijkheid" van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO). Nadat er een stappenplan was uitgewerkt, werden begin 2022 de stakeholders in België geraadpleegd. In juni 2022 verscheen een samenvattend verslag van de verschillende bijdragen. Daarin werd de consensus van de groepen stakeholders over de concrete acties en voorstellen geschetst, evenals de verbanden met de aanbevelingen van de NBA.
Tegelijkertijd hebben de leden van de ICDO-werkgroep ook de verschillende overheidsdiensten geraadpleegd over de resultaten van de NBA en de bijdragen van de stakeholders. Elke overheidsinstantie, zowel federaal als gewestelijk, heeft binnen het kader van haar eigen bevoegdheden onderzocht welke acties en initiatieven ze kan ondernemen om de vastgestelde tekortkomingen de kop in te drukken. Ze heeft eveneens onderzocht welke aanvullende acties ze kan ondernemen op het gebied van ondernemingen en mensenrechten. Daaruit is het voorontwerp van NAP 2.0 voortgevloeid.
Dit werd uiteindelijk voorgelegd aan verschillende nationale en gewestelijke adviesraden, wat resulteerde in een ontwerp van NAP 2.0 "Ondernemingen en mensenrechten" dat begin 2024 aan de regeringen werd voorgesteld.
Het tweede Nationaal Actieplan
Dit fundamentele werk heeft zijn vruchten afgeworpen. Op 5 april heeft de ministerraad, op initiatief van minister van Duurzame Ontwikkeling Zakia Khattabi en van minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib, een nieuw NAP "Ondernemingen en mensenrechten" goedgekeurd. Dit tweede plan zal van 2024 tot 2029 lopen en is van toepassing op zowel Belgische ondernemingen die in België en/of in het buitenland actief zijn, als op internationale ondernemingen die in België actief zijn.
De werkgroep Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van de ICDO zal jaarlijks opvolgen in hoeverre deze acties worden uitgevoerd. Dit zal op onze website https://www.duurzameontwikkeling.be/ worden gepubliceerd.
Het plan omvat maar liefst 67 acties. We kunnen met name het volgende benadrukken:
- de Belgische federale regering wenst een leidende rol te vervullen in de uitwerking van een Europees wetgevingskader over de zorgplicht en een nationaal ondersteunend kader voor de implementatie van de zorgplicht in de waardeketens van Belgische ondernemingen, in het bijzonder degene die actief zijn in risicosectoren;
- de Belgische regeringen zetten zich in om een verbod in te voeren op producten van dwangarbeid op de EU-markt;
- mensenrechten worden stevig verankerd in de projecten van de Belgische ontwikkelingssamenwerking, meer bepaald door het "Beyond Chocolate"-multistakeholderinitiatief voor volledig duurzame Belgische chocolade te steunen, technische of financiële bijstand te verlenen aan duurzame producenten en ondernemingen in ontwikkelingslanden etc.;
- sociale fraude en sociale dumping, wat een grote impact heeft op mensenhandel, worden actief bestreden;
- België draagt bij aan de uitwerking van een regelgevingskader ter verbetering van de arbeidsomstandigheden voor platformwerkers.
 |
 |
België wil in zijn tweede NAP ook bijzondere aandacht besteden aan de kinderrechten. Hoewel kinderarbeid voortdurend wordt teruggedrongen, stelt de Internationale Arbeidsorganisatie vast dat er vandaag de dag nog steeds 160 miljoen kinderen werken. Dit is bijna één op de tien kinderen wereldwijd. Een deel van het plan is daarom gewijd aan kinderrechten en omvat de volgende acties:
- alle stakeholders er meer bewust van maken dat kinderrechten deel moeten uitmaken van maatschappelijk verantwoord ondernemen;
- rechts- en herstelstelsels die toegankelijk zijn voor en aangepast zijn aan kinderen versterken, zodat ze toegang hebben tot specifieke en effectieve rechtsmiddelen.
Meer info
Raadpleeg het volledige document:
NATIONAAL ACTIEPLAN "ONDERNEMINGEN EN MENSENRECHTEN" 2.0 - Nationaal Actieplan van België voor de toepassing van de Richtsnoeren van de Verenigde Naties inzake Ondernemingen en Mensenrechten 2024 - 2029
