Terugblik op de Europese Conferentie voor een Rechtvaardige Transitie – een evenement op hoog niveau van het Belgisch voorzitterschap
Rechtvaardige transitie is geen nieuw concept. Het komt voort uit het idee van "Niemand achterlaten" (Leave no one behind), dat centraal staat in de Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling van de Verenigde Naties. Ook voor de Europese Commissie is de rechtvaardige transitie een topprioriteit, met name bij het uitvoeren van de Europese Green Deal door middel van onder meer Het mechanisme voor een rechtvaardige transitie en het Sociaal Klimaatfonds. Bij een rechtvaardige transitie wordt milieubeleid op een inclusieve manier ontwikkeld en wordt er rekening gehouden met de specifieke omstandigheden van de werknemers, bedrijven, sectoren, regio's en de meest kwetsbaren van de samenleving. Een dergelijke transitie is essentieel om ervoor te zorgen dat de bevolking een groene transformatie steunt. In Europa, maar ook in andere regio's, is op dit gebied nog veel werk aan de winkel.
Proces voor een rechtvaardige transitie in België
In België werd eind 2022 een proces voor een rechtvaardige transitie opgestart. De Staten-Generaal voor een rechtvaardige transitie bestaan uit een Hoog Comité (experts), een Forum (vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld), een Burgeragora (willekeurig geselecteerde burgers en vertegenwoordigers van de maatschappij) en federale overheidsdiensten, en werkte tot eind 2023 aan vier rapporten met beleidsadvies voor een nationale rechtvaardige transitie. Al deze rapporten werden op 8 en 9 november 2023 in Brussel gepresenteerd op de Conferentie voor een rechtvaardige transitie in België. Dit openbare evenement verenigde ministers en vertegenwoordigers van verschillende bestuursniveaus, sociale partners en het maatschappelijk middenveld, academische experts en burgers. De conferentie bood de gelegenheid om de verschillende standpunten over deze kwestie in kaart te brengen en diende als inspiratie voor het toekomstige werk van de verschillende regeringen in België.
Waarom werd de Europese Conferentie voor een rechtvaardige transitie georganiseerd?
Als voorzitter van de Raad van de Europese Unie heeft België, naar het voorbeeld van de inspanningen van Spanje op dit vlak, van de rechtvaardige transitie een van zijn prioriteiten op milieugebied gemaakt. Het voorzitterschap streeft ernaar om tijdens de formele vergadering op 17 juni de conclusies van de Raad aan te nemen. Deze conclusies zullen betrekking hebben op de tussentijdse evaluatie van het achtste milieuactieprogramma en de drie prioriteiten van het Belgisch voorzitterschap: de circulaire economie, wendbaarheid en veerkracht, en de rechtvaardige transitie.
Een belangrijke stap in deze richting was het advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) over een rechtvaardige transitie, dat op verzoek van het Belgisch voorzitterschap werd uitgebracht en op 13 december 2023 werd gepubliceerd onder de titel "Advancing the EU's Just Transition policy framework" (Bevordering van het EU-beleidskader voor een rechtvaardige transitie). In dit advies raadde het EESC onder andere aan om een commissaris voor een rechtvaardige transitie aan te stellen, een waarnemingspost op te richten, een gespecialiseerde Europese richtlijn goed te keuren, een algemene EU-ontwikkelingsstrategie voor 2050 op te stellen en een Green and Social Deal uit te werken. Daarnaast adviseerde het om het Europees Semester, het huidige beleid voor concurrerende, veerkrachtige en eerlijke ondernemingen en de EU-financiering – in het bijzonder het stabiliteits- en groeipact – te hervormen. Deze maatregelen, die in zes pijlers zijn gegroepeerd, zouden een Europees beleidskader voor een rechtvaardige transitie kunnen creëren. Deze mogelijkheid werd voor het eerst besproken tijdens een informele bijeenkomst van de Europese ministers van Milieu en Klimaat in Brussel op 15 en 16 januari 2024.
Europese Conferentie voor een rechtvaardige transitie
Dit vormde ook de basis voor de Europese Conferentie voor een rechtvaardige transitie. Het doel van deze conferentie was om bij te dragen aan een meer omvattende rechtvaardige transitie die tegen 2050 zou leiden tot een koolstofneutrale, ecologisch duurzame, niet-toxische en volledig circulaire samenleving en economie.
Vertegenwoordigers uit verschillende Europese landen en uit de economische en sociale wereld waren aanwezig om het EESC-advies te bespreken, alsook best practices en de nodige veranderingen om in Europa op alle niveaus een rechtvaardige transitie tot stand te brengen.
Meer informatie
Europese Conferentie voor een Rechtvaardige Transitie – 4 en 5 maart 2024